Tự động hóa (automation) đang diễn ra sôi nổi, và nó sẽ mang lại những lợi ích đáng kể cho các doanh nghiệp và nền kinh tế trên toàn thế giới. Thế nhưng tự động hóa không đến một sớm một chiều. Báo cáo mới của McKinsey Global Institute nhận thấy rằng hiện thực hóa một cách đầy đủ tiềm năng của tự động hóa đòi hỏi con người và công nghệ phải hợp tác cùng nhau.
Những phát triển gần đây về công nghệ robot, trí tuệ nhân tạo – AI, và machine learning đã đưa chúng ta tới đỉnh cao của thời đại tự động hóa mới. Các robot và máy tính không chỉ có thể thực hiện một loạt các công việc tay chân thường xuyên tốt hơn và rẻ hơn con người, mà chúng còn ngày càng có khả năng hoàn thành các hoạt động mà đòi hỏi khả năng nhận thức từng được xem là quá khó khăn để tự động hóa thành công, như phán đoán ngầm, cảm nhận cảm xúc , hoặc thậm chí lái xe. Tự động hóa sẽ làm thay đổi các hoạt động trong công việc hàng ngày của tất cả mọi người, từ những người thợ mỏ và người nông dân đến các ngân hàng thương mại, các nhà thiết kế thời trang, thợ hàn và cả CEO. Nhưng những công nghệ tự động hóa này sẽ được hiện thực hoá tại nơi làm việc nhanh đến mức nào? Và tác động của chúng đối với vấn đề việc làm và năng suất trong nền kinh tế toàn cầu sẽ là gì?
McKinsey Global Institute (MGI) đã và đang tiến hành một chương trình nghiên cứu liên tục về công nghệ tự động hoá và những ảnh hưởng tiềm ẩn của chúng. Một báo cáo MGI mới “A future that works: automation, employment, and productivity” nêu bật nhiều phát hiện quan trọng.
Tự động hoá các hoạt động có thể cho phép các doanh nghiệp cải thiện hiệu suất bằng cách giảm lỗi và cải thiện chất lượng cũng như tốc độ và trong một số trường hợp đạt được kết quả vượt xa khả năng của con người. Tự động hóa cũng đóng góp vào năng suất, như nó đã làm trong lịch sử. Vào thời điểm tăng trưởng năng suất mờ nhạt, điều này sẽ tạo ra sự tăng trưởng cần thiết cho tăng trưởng kinh tế và sự thịnh vượng. Nó cũng giúp bù lại tác động của tỷ lệ dân số ở độ tuổi lao động đang giảm ở nhiều nước. Dựa trên lập mô hình kịch bản, MGI ước tính tự động hóa có thể tăng trưởng năng suất trên toàn cầu từ 0.8% lên 1.4% mỗi năm (xem hình minh hoạ dưới đây).
Mức độ chính xác để phân tích tác động tiềm ẩn của tự động hóa là ở phân tích của các hoạt động riêng lẻ chứ không phải là toàn bộ ngành nghề. Mỗi nghề nghiệp bao gồm nhiều loại hoạt động, mỗi loại đều có các yêu cầu khác nhau cho tự động hóa. Với các công nghệ đã được chứng minh hiện nay, rất ít ngành nghề – ít hơn 5% – là đối tượng lý tưởng cho tự động hoá hoàn toàn. Tuy nhiên, hầu hết mọi nghề đều có tiềm năng tự động hóa một phần, vì một phần hoạt động của nó có thể được tự động hóa. MGI ước tính rằng khoảng một nửa số hoạt động mà mọi người được trả để làm trong lực lượng lao động của thế giới có thể được tự động hóa bằng cách thích ứng với các công nghệ hiện đã được chứng minh. Con số đó lên đến gần 15 nghìn tỷ USD tiền lương.
Các hoạt động có thể dễ tự động hóa nhất là các hoạt động chân tay trong môi trường có cấu trúc và có thể dự đoán được, cũng như thu thập và xử lý dữ liệu. Tại Hoa Kỳ, các hoạt động này chiếm tới 51% các hoạt động trong nền kinh tế, chiếm gần 2.7 nghìn tỷ USD tiền lương. Chúng phổ biến nhất trong ngành sản xuất, nhà ở và dịch vụ thực phẩm, và thương mại bán lẻ. Và không chỉ có công việc có tay nghề thấp, có mức lương thấp mới có thể được tự động, mà các nghề nghiệp có kỹ năng trung bình và lương cao, có tay nghề cao cũng có tiềm năng tự động hóa ở một mức độ nhất định. Khi các quy trình được chuyển đổi bằng việc tự động hoá từng hoạt động riêng lẻ, con người sẽ thực hiện các hoạt động bổ trợ cho công việc mà máy móc làm và ngược lại.
Tuy nhiên, tự động hóa sẽ không xảy ra trong một sớm một chiều. Ngay cả khi tiềm năng kỹ thuật đã có sẵn, MGI ước tính sẽ mất nhiều năm mới có thể phát huy hết hiệu quả của tự động hóa đối với các hoạt động công việc hiện tại. Tốc độ tự động hóa, và do đó kéo theo tác động của nó đối với người lao động, sẽ rất khác nhau tùy theo các hoạt động, ngành nghề, mức lương và kỹ năng khác nhau. Các yếu tố quyết định tốc độ và mức độ tự động hoá bao gồm sự phát triển liên tục của năng lực công nghệ, chi phí của công nghệ, cạnh tranh với lao động bao gồm kỹ năng và động lực cung và cầu, hiệu quả hoạt động bao gồm tiết kiệm chi phí nhân công và tuân thủ về mặt xã hội và luật pháp.
Các kịch bản của MGI cho thấy rằng một nửa số lượng công việc hiện nay có thể được tự động hoá vào năm 2055, nhưng điều này có thể xảy ra sớm hơn 20 năm tùy thuộc vào các yếu tố khác nhau, bên cạnh các điều kiện kinh tế khác.
Hiệu quả của tự động hoá có thể chậm ở cấp độ vĩ mô, chẳng hạn như trong toàn bộ các ngành hoặc các nền kinh tế, nhưng có thể khá nhanh ở cấp độ vi mô, đối với các cá nhân người lao động có hoạt động được tự động hóa hoặc đối với các công ty trong các ngành công nghiệp bị cạnh tranh một cách đột phá bởi các đối thủ sử dụng tự động hóa.
Mặc dù phần lớn các cuộc tranh luận hiện nay về tự động hoá đã và đang tập trung vào tiềm ẩn thất nghiệp hàng loạt, nhưng con người vẫn sẽ phải tiếp tục làm việc cùng với máy móc để tạo ra tăng trưởng GDP bình quân đầu người mà các quốc gia trên thế giới mong muốn. Do đó, ước tính năng suất của MGI giả định rằng những người bị thay thế bởi tự động hóa sẽ tìm được việc làm khác. Nhiều công nhân sẽ phải thay đổi, và hy vọng rằng các quy trình kinh doanh cũng sẽ được chuyển đổi. Tuy nhiên, quy mô của các thay đổi trong lực lượng lao động qua nhiều thập kỷ mà các công nghệ tự động hóa có thể giải phóng không phải là không có tiền lệ. Nó cũng là cái tương tự với những gì chúng ta đã thấy trong sự chuyển đổi từ nông nghiệp sang cho phép nền tảng công nghệ dài hạn trong lực lượng lao động của các nước phát triển trong thế kỷ 20. Những thay đổi này không dẫn đến thất nghiệp hàng loạt trong thời gian dài, bởi vì chúng được đi kèm với việc tạo ra các loại công việc mới. Chúng ta không thể nói dứt khoát rằng mọi thứ sẽ có diễn ra khác đi trong lần này hay không. Tuy nhiên, phân tích của MGI cho thấy con người vẫn rất cần thiết trong lực lượng lao động: tổng năng suất mà MGI ước tính sẽ thành hiện thực nếu con người làm việc cùng với máy móc. Điều này về sau sẽ làm thay đổi cơ bản nơi làm việc, đòi hỏi một mức độ hợp tác mới giữa người lao động và công nghệ.
——
Nguồn: McKinsey&Company, By James Manyika, Michael Chui, Mehdi Miremadi, Jacques Bughin, Katy George, Paul Willmott, and Martin Dewhurst
Bài viết liên quan: